Trong Hyakusenkan Karate, Shime Waza không chỉ là một nhóm kỹ thuật đơn thuần mà là “chìa khóa” để khống chế đối thủ bằng cách thắt cổ, sử dụng đòn bẩy thay vì chỉ bóp cơ tay, khiến họ mất ý thức chỉ sau khoảng 9–10 giây. Kỹ thuật này chia làm hai loại chính: siết máu (ổn định, ít tốn lực) và siết khí (gây đau dữ dội). Shime Waza của Hyakusenkan Karate giúp tăng cường khả năng tự vệ, bảo tồn và phát triển các kỹ năng vật lộn, đồng thời dạy luôn cả kappo (hồi sức) để người tập an tâm “thử lửa” mà vẫn giữ an toàn cho mọi người.
KHÁI NIỆM
Lần đầu tiên tiếp xúc với kỹ thuật Shime Waza (絞技), tôi đã bị ấn tượng mạnh bởi sự đơn giản nhưng đầy cuốn hút của nó. Shime Waza, thuộc nhóm kỹ thuật mềm (Ju Waza) trong các môn võ truyền thống Nhật Bản, bao gồm những phương pháp siết cổ đa dạng như sử dụng tay, ve áo, đòn bẩy, hoặc chân. Thoạt nghe, nhiều người có thể hình dung đây chỉ là những đòn siết cổ thông thường. Tuy nhiên, trên thực tế, Shime Waza là cả một nghệ thuật tinh tế, đòi hỏi sự am hiểu sâu sắc về giải phẫu của cơ tể và khả năng cảm nhận chính xác lực tác động lên đối phương.
PHÂN LOẠI
1. Siết máu (Blood choke)
Cơ chế: Ép một hoặc hai động mạch cảnh, làm não tạm thời thiếu oxy.
Thời gian bất tỉnh: Trung bình chỉ 9 giây kể từ khi áp lực đủ mạnh, đối thủ lập tức “ngủ yên” mà không cần dùng quá nhiều sức.
Ưu điểm: Ít tốn lực, hiệu quả nhanh, sau khi giải phóng đúng lúc đối thủ tỉnh lại gần như không để lại di chứng.
Ví dụ:
- Hadaka Jime (Rear Naked Choke) – đòn “tay không” nổi tiếng, phổ biến trong BJJ và MMA.
- Eri Jime (Collar Choke) – tận dụng ve áo gi để tăng đòn bẩy, rất hiệu quả trong grappling với võ phục gi.
2. Siết khí (Air choke)
Cơ chế: Chèn vào khí quản, ngăn hơi thở, tạo cảm giác đau và hoảng sợ ngay lập tức.
Thời gian bất tỉnh: Chậm hơn (30–60 giây) vì phổi còn chứa không khí, nhưng đối thủ thường đầu hàng nhanh do không thể chịu nổi cảm giác “ngạt thở”.
Rủi ro: Dễ gãy thanh quản hoặc xương móng, không được khuyến khích luyện tập thường xuyên.
Ví dụ:
- Kata Gatame biến thể siết khí kẹp nách–cổ, thỉnh thoảng xuất hiện trong MMA và Judo, Jujutsu, BJJ,...
- Chojo Jime (Guillotine Choke) – thường thấy trong MMA.
3. Siết phá (Break choke)
Cơ chế: Ép vào các bộ phận mềm hoặc có dạng rỗng.
Thời gian tác động: Tuỳ vào lực siết cũng như bộ phận chịu đòn.
Rủi ro: Dễ gây chấn thương nặng như dập nội tạng, nứt xương sườn, thủng lồng ngực, nứt xương má hàm, gãy thanh quản.
Ví dụ:
- Do Jime (Trunk Lock) siết vào bụng, sườn gây dập nội tạng. Siết vào xương sườn gây nứt xương sườn
- Hasami Jime (Scissor Choke) – siết vào cổ hoặc xương đầu gây thủng lồng ngực, nứt xương má hàm, gãy thanh quản.
SHIME TRONG HYAKUSENKAN
Hyakusenkan Karate là kết quả của một hành trình chắt lọc tinh hoa của võ sư Shunko (được gọi với danh hiệu là Kisha - 起者) từ những trường phái Karate gắn chặt với Jūjutsu Nhật Bản như Takenouchi‐Ryū, Wado‐Ryū, đến các dòng karate cổ (Koryū) còn mang đậm ảnh hưởng Trung Hoa như Gōjū‐Ryū, Shōrei‐Ryū… Từ những buổi đầu du nhập vào đất Nhật, kỹ thuật Karate đã không ngừng biến đổi: bên cạnh các đòn đấm – đá quen thuộc, nhiều môn phái vẫn gìn giữ kỹ năng vật, ném, khóa, siết, đè… và liên tục học hỏi lẫn nhau.
Nhận thấy nhu cầu đưa Karate vào khuôn khổ hiện đại, Kisha của Hyakusenkan là Shunko đã tiến hành hệ thống hóa, phân loại, cải tiến rõ ràng từng nhóm đòn – giống cách Judo chia riêng Ju‐waza, Tachi‐waza… Trong đó, những đòn ném xuất sắc nhất theo thời gian được gom lại thành hẳn một bộ Ju‐waza độc lập. Cũng từ đó, Shime‐waza (kỹ thuật siết cổ) nhanh chóng trở thành “vũ khí bí mật” không thể thiếu cho bất kỳ ai muốn nâng cao hiệu quả tự vệ hoặc mở rộng sang các môn grappling và MMA.
LUYỆN TẬP THEO CẤP ĐỘ
- Khởi động cổ và vai: Bắt đầu bằng các bài giãn cơ cổ (neck stretches) để tránh chấn thương.
- Tập luyện nhẹ nhẹ: Tập đặt tay và triển khai đòn bẩy ở cường độ thấp, tập cảm nhận lực siết rồi mới tăng dần áp lực.
- Tình huống thực chiến: Học viên cấp cao tập Shime ở tư thế đứng, trong clinch, rồi xuống sàn để trau dồi phản xạ linh hoạt.
AN TOÀN VÀ HỒI PHỤC
Dù thích “thử lửa” đến đâu, Hyakusenkan Karate cũng không quên dạy kappo—tức kỹ thuật hồi sức sau khi siết cổ hơi quá tay. Theo truyền thống, ngay sau khi đối thủ mất ý thức, người tập phải:
- Giải phóng ngay áp lực và đặt nạn nhân nằm ngửa, đầu hơi nghiêng để tránh sặc.
- Xoa bóp nhẹ vùng carotid (góc cổ) và bấm huyệt để máu dễ dàng trở lại não.
- Kiểm tra nhịp thở, nếu ngừng thì thực hiện hô hấp nhân tạo đơn giản (mouth-to-mouth) và ép ngực nếu cần.
Trong luyện tập và thi đấu, các kỹ thuật siết thân hoặc siết đầu được giám sát chặt chẻ và có những hình phạt nhằm ngăn cản việc cố gắng gây thương tích quá mức cho đối thủ.
Ý NGHĨA
Trong tự vệ, Shime Waza cho phép vô hiệu hóa kẻ tấn công một cách nhanh chóng mà không phải dùng vũ khí.
Về tinh thần, hiểu và tôn trọng Shime Waza giúp mỗi Karateka rèn thói quen kỷ luật, tôn trọng mạng sống và trách nhiệm đạo đức khi sử dụng kỹ năng này.
Chốt lại, Shime Waza trong Hyakusenkan Karate là sự giao thoa giữa Karate truyền thống và văn minh grappling hiện đại. Khi luyện tập, bạn không chỉ học cách “siết cổ” mà còn học cả cách “hồi sinh” – điều này làm nên bản sắc riêng, đầy sâu sắc và nhân văn của võ đạo. Hãy nhớ: mỗi kỹ thuật thắt cổ đều ẩn chứa cả trách nhiệm giữ an toàn và sự tôn trọng cao nhất với đối thủ, điều mà bất kỳ võ sinh chân chính nào cũng phải khắc ghi trong lòng.