Karate, từ lâu được biết đến như một môn võ thuần cương, vốn tập trung vào các kỹ năng đấm, đá và né tránh ở tư thế đứng. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, nhiều người thực hành đã đặt câu hỏi: liệu Karate có thật sự bao gồm phần đánh võ dưới đất (ground fighting), hay đây chỉ là kết quả của xu hướng hiện đại hoá và giao thoa giữa các môn võ? Trên một diễn đàn của cộng đồng Karate trên Reddit, hàng chục ý kiến đã được chia sẻ, phản ánh quan điểm đa dạng về vị trí và vai trò của ground fighting trong Karate đương đại và truyền thống.
Lịch sử truyền thống: Thiếu vắng ground fighting
Hầu hết các luồng Karate truyền thống – đặc biệt là Shotokan, Shorin-ryu, Goju-ryu – không tạo điều kiện cho việc chiến đấu dưới đất, ngoài kỹ năng nhanh chóng đứng lên sau khi ngã. Theo chia sẻ của nhiều cao đẳng đẳng cấp (Dan) và huấn luyện viên, bản chất Karate Okinawa xưa vốn là tự vệ đường phố; khi bị đẩy xuống đất, người tập Karate thường khuyến khích “đứng dậy ngay” để tránh bị tấn công tiếp tục, thay vì kéo dài cuộc đấu trên mặt sàn.
Khái niệm Tegumi và Suwari-waza
Tegumi, hay còn gọi dân dã là “Okinawan folk wrestling”, thực chất là kỹ thuật vật đứng gần giống belt wrestling (đấu vật với đai mang quanh bụng), không phải ground grappling (áp dụng kỹ thuật trên sàn). Nhiều thảo luận nêu rõ, dù có thể có những pha ôm kéo, gài chân, nhưng hầu hết Tegumi chỉ dừng lại khi một người chạm sàn bằng bất kỳ bộ phận nào ngoài bàn chân, chứ không phải giữ, khóa hay siết trên mặt đất.
Ảnh hưởng của Bubishi và Funakoshi
Trong giai đoạn đầu khi Karate được hệ thống hoá, nhiều tài liệu như Bubishi có liệt kê một số kỹ thuật grappling, nhưng đến khi Gichin Funakoshi biên soạn Kyohan (1935) và sau đó là Karate-Do My Way Of Life, một loạt kỹ thuật giữ, quật (grapples) đã bị loại bỏ hoàn toàn khỏi chương trình chính thức của Shotokan vào khoảng năm 1951. Điều này cho thấy một xu hướng “lược bỏ” ne-waza để tập trung vào nghệ thuật đánh đứng.
Okinawa trước kia, ngoài Karate, trẻ em thường chơi Tegumi như một trò vật tay, nhưng không kéo dài trên mặt đất. Khi Karate du nhập vào Nhật Bản cuối thế kỷ 19, Judo đã phát triển mạnh (từ 1889), do vậy nhiều Karateka Nhật Bản sẵn có nền tảng ne-waza, không cần tập thêm trong lớp Karate. Trong tự vệ dân sự, việc bị ép xuống đất là “tình huống xấu nhất” – dễ trở thành mục tiêu của đòn kẹp, giẫm đạp hay vũ khí bất ngờ – nên nguyên tắc cơ bản là nhanh chóng thoát ra, đứng lên và bảo trì thế đứng.
Sự bổ sung ground fighting trong dojo hiện đại
Nhiều dojo Karate muốn xây dựng chương trình toàn diện (well-rounded curriculum) đã tích hợp thêm Judo, Japanese Jujutsu, Brazilian Jiu-Jitsu (BJJ) hay thậm chí wrestling để bổ khuyết khoảng trống Ne-Waza. Các huấn luyện viên có nền tảng Judo/JJJ hầu như tận dụng ngay kinh nghiệm cá nhân để dạy thêm cách chiến đấu trên mặt sàn, trong khi những dojo khác tìm đến BJJ để phát triển phần cuối – chiến đấu trên mặt sàn.
- Wado-ryu vốn kết hợp nhiều yếu tố jujitsu, tuy nhiên không phải tất cả Wado dojos đều tập ne-waza; vẫn phụ thuộc vào sở thích huấn luyện viên.
- Goju-ryu truyền thống tại một số quốc gia vẫn duy trì Tegumi, kết hợp nhuần nhuyễn với strike theo vòng tròn đặc trưng.
- Hyakusenkan Karate đưa vào đào tạo và bổ sung các thể thức luyện tập ít gặp như Jukumi, Gojukumi, Tenjukumi nhằm phát triển các kỹ năng chiến đấu một cách toàn diện dựa trên việc tổng hợp nhiều kỹ thuật chiến đấu từ Kata của các lưu phái Karate cổ điển như Goju Ryu, Wado Ryu, Take Uchi Ryu, Budo... ít phổ biến để tạo thành bộ kỹ thuật cho riêng mình được gọi là "Ju Waza".
- Một số trường Kenpo, Kenjutsu… do ảnh hưởng từ BJJ đã thêm bài tập đánh trong tư thế nằm sàn ngay từ thập niên 1990, đem lại trải nghiệm phong phú và khuyến khích đa dạng hoá kỹ năng.
Thể thao vs truyền thống: Quy tắc và triết lý
Trong những trường phái tập trung vào thi đấu (sport-emphasized schools), luật thi đấu Karate (point sparring) loại trừ hầu hết ground fighting, bởi phạm vi và mục đích khác biệt so với BJJ. Ngược lại, truyền thống Ryukyu vốn đề cao “phản ứng đường phố”, trong đó grounding có thể là ghim hoặc khuất phục sơ bộ, nhưng luôn giữ đầu hướng lên trên đề phòng tình huống phức tạp như can thiệp bên ngoài.
Một số Karateka đề xuất lý thuyết rằng nhiều nguyên tắc trong kata có thể chuyển ngữ thành kỹ thuật ground: thực hành bunkai – giải nghĩa ngầm của động tác – trên nền đất để khám phá armlock, escape, sweep… Dù vậy, đa phần đây chỉ là minigame để mở rộng tư duy, chứ không phải phương án ưu việt nếu thiếu rèn luyện liên tục ở khoảng cách cận chiến.
Những lời khuyên thực tiễn
Nếu mục tiêu chính là tự vệ toàn diện, hãy cân nhắc học thêm một khóa cơ bản về wrestling hoặc BJJ, nhằm trang bị kỹ năng quyết định khi rơi vào tư thế bất lợi trên mặt đất.
Trong khuôn khổ Karate truyền thống, tập trung phát triển đánh trong tư thế đứng, Ukemi (kỹ thuật té ngã) để giảm tổn thương khi ngã là ưu tiên hàng đầu.
Đối với các cấp đai cao, một số hệ phái đã đưa Ne Waza vào chương trình kiện toàn, nhưng không đại trà đến mọi dojo.